Η διαδικασία, το πέρασμα, οι εσωτερικές και κοινωνικές διεργασίες, από την εθναρχική στην εθνική συνείδηση, είναι μακρόχρονες και επώδυνες. Η εθναρχική συνείδηση διαμορφώνεται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με τον θεσμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η δημιουργία μιας συνείδησης προϋποθέτει πολιτιστική ταυτότητα και κυρίαρχη γλώσσα. Στην εθναρχική συνείδηση την πολιτιστική ταυτότητα συγκροτεί η Ορθόδοξη Εκκλησία και κυρίαρχη γλώσσα είναι η ελληνική. Ένας χρονικός προσδιορισμός για την αρχή των διεργασιών της εθναρχικής συνείδησης είναι το 1453. Το ιστορικό γεγονός είναι η πτώση της Κωνσταντινούπολης. Μετά την Άλωση με τις δικαιοδοσίες των θρησκευτικών και πολιτικών προνομίων του Πορθητή οι ορθόδοξοι της αυτοκρατορίας, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούσαν, συγκρότησαν το ορθόδοξο μιλέτ, το ορθόδοξο Γένος, τη Ρωμιοσύνη, με κέντρο και κεφαλή τους τον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ο όρος “Ρωμιός” ταυτιζόταν με τον ορθόδοξο και μόνο υπήκοο της αυτοκρατορίας. Ο Ρωμιός όμως δεν είναι δυνατό να ανέλθει στην κορυφή της πυραμίδας του ορθόδοξου πολυεθνοτικού Γένους, εάν δεν γνωρίζει την ελληνική γλώσσα, την οποία θα πρέπει να μάθει, εάν δεν είναι η μητρική του γλώσσα. Πατριάρχης, Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, φαναριώτικη κοινωνία, λογάδες και πραματευτάδες του ορθόδοξου Γένους, της Ρωμιοσύνης, γνωρίζουν ελληνικά. Η γλώσσα τους συνδέει και τους συστοιχίζει με τον ελληνικό πολιτισμό. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)