Θρησκευτικά

Η σειρά «Ελλήνων Γραφή», την οποία οι εκδόσεις Μπαρμπουνάκη εγκαινιάζουν με το παρόν βιβλίο, οραματίζεται να προσφέρει στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, αλλά και στους ειδικούς κείμενα της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας μεταφρασμένα στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα και κατάλληλα σχολιασμένα, καθώς και κείμενα της νεοελληνικής γραμματείας, με αναλυτική εισαγωγή για τον συγγραφέα, το έργο του και το είδος του κειμένου που παρουσιάζεται. Η σειρά συμπεριλαμβάνει όλα τα είδη των κειμένων, πολλά από τα οποία είναι σχεδόν άγνωστα και δυσεύρετα στο αναγνωστικό κοινό.

Στο βιβλίο μας, ο βραβευμένος μεταφραστής – συγγραφέας μετά από μια λεπτομερή εισαγωγή για το εγκώμιο στην αρχαία ελληνική και βυζαντινή γραμματεία και ιδιαίτερα σχετικά με τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη, παρουσιάζει, μεταφράζει και σχολιάζει δύο εξαιρετικά εγκώμια του 10ου αιώνα στον άγιο Δημήτριο.

Τα δύο αυτά κείμενα, στα οποία διαφαίνεται η πρόσληψη της αρχαίας και βυζαντινής γραμματείας, αποτελούν σημαντικά προϊόντα του βυζαντινού ρητορικού λόγου του 10ου αιώνα, εφόσον διακρίνονται και για τη λογοτεχνική τους αξία, αλλά και για τις πληροφορίες τους σχετικά με την ιστορία και την κοινωνία της μέσης βυζαντινής περιόδου.

Η αποκάλυψη της ιστορικής πορείας της διαμορφόσεως των επί μέρους τμημάτων της θείας Λειτουργίας απαιτεί επίπονη προσπάθεια, πολύπτυχη αναδίφηση αλλά και συστηματική γνώση όλων των κλάδων της Θεολογίας, από την ιστορία της Λατρείας και των δογμάτων μέχρι την εκκλησιαστική γραμματεία, την ποιμαντική και τους κανόνες της εκκλησίας. Μόνον έτσι μπορεί να φωτιστούν σκοτεινά ζητήματα και να διελευκανθούν τα εξελικτικά στάδια της Λειτουργίας, η οποία εξεικονίζει όχι μόνο την ευχαριστιακή προς τον Θεό φωνή του πιστού λαού, αλλά και την διαπάλη της εκκλησίας με τα στοιχεία του κόσμου τούτου.

Απόσπασμα από τον Πρόλογο του Καθηγητού Λειτουργικής Γεωργίου Φίλια

Ο Νικόλαος Μεθώνης, ως λόγιος της εποχής του 12ου αι. είναι δέκτης των επιρροών της φιλοσοφίας και της θύραθεν παιδείας.

Έχει όμως πέρα από τη φιλοσοφική και θεολογική κατάρτιση, την πίστη στην παραδεδομένη διδασκαλία και έτσι μπορεί να καταλάβει που βρίσκονται τα όρια θεολογίας και φιλοσοφίας.

Χρησιμοποιεί τα εργαλεία της φιλοσοφίας, όταν αυτά του είναι απαραίτητα, γι’ αυτό και ο στοχασμός του δεν μπαίνει σε πειραματισμούς και ακροβασίες.

Ήταν περισσότερο ποιμένας παρά φιλόσοφος.

Στά Βαλκάνια τῆς χθεσινῆς καί προχθεσινῆς ἡμέρας τῶν Ἀχριδῶν καί τῆς Ἀχρίδος τά ζήσαμε ὅλα. Πολλάκις τά κατεβάσαμε αἱματοβαμμένα στόν Ἅδη. Εὐτυχῶς ὅμως οἱ ἀναστάσεις «σ’ αὐτή
τή γειτονιά καί βράδυ καί πρωί», ἔχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια, ἀπό τούς θρήνους στούς τάφους τοῦ Ἅδη. Μέ τίς ἐθνοκτονίες, τίς ἐθνοκαθάρσεις, τίς γενοκτονίες καί τούς ἀναγκεμένους πρόσφυγες, ἀπό ἀνταλλαγές πληθυσμῶν.

Ὅμως, ὅλοι μαζί τραγουδήσαμε, μέ τίς παραλλαγές του, «Τό τραγούδι τοῦ νεκροῦ ἀδελφοῦ», στά ἑλληνικά, τῆς «Βόικας» στά ρουμανικά, «Ἡ κόρη καί τ’ ἀδέλφια της» στά σερβικά, «Λάζαρ καί Πετκάκα» στά βουλγαρικά, «Μία μηλιά ἐφύτρωσε», στά σλαβομακεδονικά. Ὁ Ρήγας Φεραῖος (1757-1798) κατέστρωσε στούς ὁραματισμούς του τά ἄλλα Βαλκάνια. Τά μετασχηματισμένα, τῆς συμφιλίωσης καί τῆς καταλλαγῆς, «μέ τή φωτεινή καί βαθιά ἀνθρώπινη βαλκανική ψυχή». Μέ πολιτιστικό καί πνευματικό κέντρο τήν Κωνσταντινούπολη. Ἕδρα
τοῦ χαλιφάτου, ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 16ου καί 20οῦ αἰώνα, διαχρονική ὅμως ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου.

…Όσον ὁ ἔξω ἂνθρωπος φθείρεται, ταπεινοῦται,
Τόσον ὁ ἔσω τρέφεται, χαίρει, ἀνανεοῦται.
Όστις ὀρέγεται χαράν στό τέλος νά θερίση,
Άς σπείρη πρῶτα δάκρυα, ἐν πρώτοις, ἂς πικρίση.
Οἱ σπείροντες ἐν δάκρυσι νῦν, ἐν ἀγαλλιάσει
Αὐτοί θέλει θερίσουσι, καί ἐν ἀνέσει πάση.
Οἱ µαργαρίται βρίσκονται, ἀλλά εἰς βαθυτάτους
Κινδύνους, καί µέ περισσούς κόπους µεγαλωτάτους.
Οἱ θησαυροί τό σίδηρον εἰς τό νά ξεσκαφθοῦσι
Χρειάζονται, καί νά εὐγοῦν, διά ν᾽ ἀποκτηθοῦσι.
Τά ῥόδα ἀναθάλλουσιν, ἀλλ’ ἀκανθῶν ἐν µέσω,
Καί δέν τά πέρνω, εἰς αὐτάς ἐάν δέν περιπέσω.
Βιάζεται τῶν Οὐρανῶν ἡ ὄντως βασιλεία,
Καί βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν, ἤγουν ἐν βία
Στενή ἡ στράτα Αδελφοί, στενή, καί τεθλιµµένη,
Όποῦ εἰς τόν Παράδεισον θέλει νά µᾶς πηγαίνη…

Κ. ∆ΑΠΟΝΤΕΣ, Πατερικόν, Βενετία 1780, σ. 564.